Dźwierzuty

Mapa i historia

Dom Pani Ilze Krzysztofowicz

Gospodarstwo pani Joanny Siedleckiej

Kościół ewangelicki

Miejsce po nieistniejącym Browarze

Młyn

Dom Kultury w Dźwierzutach

Szkoła

Mapa i Historia

Ok. 1374 r. wielki mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode nadał rycerzowi Mentzlowi von Wildenau 250 włók ziemi w okolicy późniejszych Dźwierzut. Nowy pan wybudował tu obronny zamek, mający chronić przed napadami litewskimi. Po raz pierwszy w dokumentach wieś jest wzmiankowana w 1383 r., kiedy to syn Wildenaua, Filip, który przejął po nim posiadłość, otrzymał odnowienie przywileju. Dźwierzuty stanowiły centrum dóbr wildenawskich. Oprócz folwarku właściciela w dobrach był jeszcze kościół (przed 1399 r.),
a także mieszkali tu bartnicy (1403 r.). Później funkcjonowały tutaj wieś czynszowa, karczma i młyn.

W 1690 r. pożar strawił kościół, który został odbudowany z zachowaniem części murów. W XVII w. Dźwierzuty miały prawo organizowania jarmarków, zaś w latach 1770 – 1818 były siedzibą urzędu skarbowego.

W latach 1762 – 1776 proboszczem miejscowości był Jan Samuel Gregorovius, autor kazań, które zostały opublikowane w „Postylli polskiej”.

W 1908 r. wybudowano i oddano do użytku linię kolejową Biskupiec – Dźwierzuty. Przed wojną znajdowały się tu dwa młyny wodne i gorzelnia.

We wsi znajduje się: wzmiankowany już gotycki kościół ewangelicko-augsburski, stary cmentarz ewangelicki (jeden z najlepiej zachowanych na terenie Mazur), neogotycki kościół katolicki pw. Przenajświętszej Trójcy (wybudowany w latach 1880 – 1884), dom pastora z XVIII w., cmentarz katolicki, kamienica z XIX w., szkoła wzniesiona w drugiej połowie XIX w. oraz zespół budynków szkolnych powstały w latach 1927 – 1928.

BIBLIOGRAFIA

T. Darmochwał , M. J. Rumiński, Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Warszawa 2003, s. 157
I. Liżewska, W. Knercer, Przewodnik po historii i zabytkach Ziemi Szczycieńskiej, Agencja Wydawnicza „Remix” s.c., Olsztyn 1998, s. 171
Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii. Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba,, Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn 1991, s. 182
Powiat szczycieński. Przeszłość – współczesność, praca zbiorowa pod red. G. Jasińskiego, Z. Kudrzyckiego, A. Misiuka, Starostwo Powiatowe w Szczytnie, Szczytno 2006, s. 102 – 103, 203

Do posłuchania

O NIEBEZPIECZEŃSTWACH ŻYCIA W DŹWIERZUTACH PO WOJNIE