Henrykowo

(niem. Heinrikau)

Wieś powstała prawdopodobnie w  1304 r. Jej założycielem był  Henryk Laberyk. W  roku 1312 i 1316 wzmiankowano o istnieniu we wsi kościoła.. Ponownej lokacji w roku 1326 na obszarze 113 włók, położonych na polach Rudicus, Glebisken i Comainen w komornictwie melzackim, dokonała kapituła warmińska. Sześć włók przeznaczono na uposażenie kościoła, 11 włók nadano zasadźcy. Wiadomo również, że s Henryk Labenyk odsprzedał sołectwo niejakiemu Gerardowi i opuścił wieś. Kapituła zmniejszyła obszar wsi o trzy włoki i znacznie obniżyła czynsz, natomiast nowemu sołtysowi nadano karczmę i młyn w zamian za roczny czynsz w wysokości 2,5 grzywny. W dniu  28 października 1326 r. wystawiono nowy przywilej lokacyjny. W 1430 r. gmina wiejska odkupiła od kapituły młyn, znajdujący się w pobliżu wsi za sumę 100 grzywien oraz pół włoki za 12 grzywien. W 1547 roku wspomniana karczma ponownie była własnościa kapituły. Wieś została zniszczona w czasie wojny głodowej i wojny trzynastoletniej. W roku 1656 w Henrykowie użytkowane było 107 włók. W tym roku było tu trzech sołtysów, 23 gospodarstwa chłopskie i kilku zagrodników, karczmarz i młynarz. 6 włók należało do plebana.

W 1783 r. Henrykowo było wsią królewską, z kościołem i młynem, liczyło 69 domów. W 1784 r. w wyniku pożaru plebanii spaliły się liczne dokumenty parafialne. W 1820 r. we wsi było 61 domów z 465 mieszkańcami. W 1900 r. wieś obejmowała 1936,4 ha ziemi a w 1905–1937,4 ha i zamieszkiwało ją 857 osób. W 1939 r. we wsi odnotowano 188 gospodarstw domowych z 798 mieszkańcami, z których 553 utrzymywało sie z rolnictwa i lesnictwa, 86 z pracy w przemyśle i rzemiośle, a 45 z pracy w handlu i komunikacji. W tym czasie we wsi było 12 gospodarstw rolnych o areale w przedziale 0,5-5 ha, 25 gospodarujących na areale 5–10 ha, 12 o powierzchni 10–20 ha, 25 gospodarujących na areale 20–100 ha i dwa gospodarstwa o powierzchni powyżej 100 ha.

Bibliografia

• Tadeusz Chrzanowski, Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1978, s. 8
• Andrzej Rzempołuch, " Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich", Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn, 1992, ISBN 83-900155-1-X, s. 57–59
• Darmochwał T., Rumiński M. J., Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok, 1996.
• Jan Chłosta, "Słownik Warmii", Wydawnictwo LITTERA, Olsztyn 2002, ISBN 83-914158-5-6, s. 131–132
• Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn, 1973, 424 s.
• Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom I. Święta Warmia. Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 1999, ISBN 83-86926-07-4