Orżyny

(niem. Erben)

Plan Orżyn - archiwalia

Pierwotnie był to majątek szlachecki, stanowiący część dużych dóbr rycerskich z siedzibą w Rańsku. Do połowy XV w. należał do braci Küchmeister von Sternberg, którzy otrzymali rozległe ziemie nad Jeziorem Rańskim z nadania wielkiego mistrza Henryka Reußa von Plauena. U początku XVIII w. dobra zostały podzielone na kilka mniejszych, przechodząc w posiadanie innych rodów. Wtedy został wydzielony samodzielny majątek z siedzibą w Orzynach.

W XIX w. zwiększył się on o trzy folwarki. Na początku XX w. krótko znalazł się w posiadaniu wielkich właścicieli ziemskich z Sorkwit, hrabiów von Mirbach i von von Paleske. W 1912 r. nabył go Fritz Wilke ze Słupska. W 1917 r. dobra przeszły na własność Rudolfa Wilke. W rękach rodziny Wilke posiadłość znajdowała się do 1930 r. Najprawdopodobniej to za ich czasów wzniesiony został istniejący do dziś pałac. W 1930 r. majątek rozparcelowano. W południowej części folwarku wybudowane zostały tzw. kochówki (specjalny typ budynków, wznoszonych w latach 30. ubiegłego wieku na terenach Prus Wschodnich, z przeznaczeniem dla ubogich warstw ludności).

We wsi znajduje się ów właśnie dwukondygnacyjny pałac z tarasem i ryzalitowym halle na osi, fragmenty dawnego parku dworskiego, czworaki (obecnie sklep), wiejskie domy pochodzące z początku XX w. oraz murowana szkoła składająca się z parterowego budynku (koniec XIX w.) i połączonego z nim budynku piętrowego (lata 30. XX w.).

Ciekawostką jest, że oficjalnie miejscowość nazywa się "Orzyny", jednakże wśród mieszkańców funkcjonuje nazwa "Orżyny". Nawet w nowo wydawanych mapach i publikacjach można spotkać nazwę "Orżyny", a formy Orzyny praktycznie nie spotyka się. Obecnie, w języku potocznym nazwa "Orzyny" praktycznie nie funkcjonuje, nawet na drogowskazie przy wjeździe do wsi jest napisane "Orżyny". W dowodach osobistych, aktach urodzenia, ślubu, zgonu i innych dokumentach urzędowych mieszkańcy mają także wpisane "Orżyny".

Autentyczne historie do posłuchania

O NAZWIE MIEJSCOWOŚCI ORŻYNY

opowiada pan Wrona

O SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ ORŻYN

opowiada pan Wrona

O ORŻYNACH

opowiada pan Wrona

O BANDACH

opowiada pan Wrona

LINKOWNIA

• Wikipedia
• Nysa.pl
• Polskie zabytki
• Ciekawe Mazury
• kreis-ortelsburg.info
• sztetl.org.pl

Strony ze starymi zdjęciami i pocztówkami:

• www.bildarchiv-ostpreussen.de
• kreis-ortelsburg.info
• szczytnopocztowki.blogspot.com

BIBLIOGRAFIA

• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec "Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich" (Wydanie III poszerzone i uzupełnione), wyd. Studio ARTA, Olsztyn 2001, s.324
• Mieczysław Orłowicz: "Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii. Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba", Olsztyn, Agencja Wydawnicza "Remix", 1991, (str. 182)
• Iwona Liżewska, Wiktor Knercer: Przewodnik po historii i zabytkach Ziemi Szczycieńskiej. Olsztyn, Agencja Wydawnicza "Remix" s.c., 1998, str 171

GALERIA